menu Home
Χωρίς κατηγορία

Κωνσταντίνος Φρυγανιώτης | 20 Μαρτίου 2015

Η Αρέθουσα της Χαλκίδας μέσα 
στους αιώνες
Ξενέλη Βασιλική
     Η Αρέθουσα είναι περιύμνητη και περιλάλητη πηγή στον ΄Αγιο Στέφανο ανατολικά της Χαλκίδας και στα δεξιά της οδού Χαλκίδας-Ερέτριας. Παλαιότερα ανάβλυζαν πηγές σε όλο το μήκος των βράχων του δρόμου, κοντά στη θάλασσα, από τον ΄Αγιο Στέφανο, Σφαγεία, εργοστάσιο έως Ν. Λάμψακο. Πριν από δεκαετηρίδες η περιοχή ήταν ακατοίκητη. Σήμερα έχουν ανεγερθεί οικισμοί, εργοστάσια και παιδικοί σταθμοί.
     Το όνομα Αρέθουσα είναι υδρωνυμικό. Κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν Αρέθουσα κάθε πηγή ιερή και ιαματική. Επομένως ήταν όνομα διαφόρων πηγών. Η λέξη σημαίνει πλησμονή και παράγεται από το ρήμα “άρδω, αρδεύω, αρέθω” που σημαίνει ποτίζω ένα μέρος από μία πηγή, επομένως Αρέθουσα=ποτίζουσα, αφθονία αναβλύζοντος νερού.
      Κατά τον Πορφύριο, πήρε το όνομά της από την ηρωίδα της Εύβοιας Αρέθουσα. Κατ’ άλλο μύθο, ο θεός Αλφειός, γιος του Ωκεανού, κυνηγούσε ερωτικά την Αρέθουσα, τη θυγατέρα του Νηρέα, που για να γλιτώσει από την καταδίωξή του, παρακάλεσε τους θεούς να την προστατέψουν. Τη λυπήθηκε η θεά ΄Αρτεμη (κατ’ άλλους η θεά Ήρα) και τη μεταμόρφωσε σε ομώνυμη πηγή στις Συρακούσες.
    Ο Αλφειός στεναχωρήθηκε πολύ για το χαμό της όμορφης νύφης και με τη βοήθεια της θεάς Αφροδίτης μεταμορφώθηκε και αυτός στο ομώνυμο ποτάμι. Με τα νερά του άνοιξε μία υπόγεια στοά και ένωσε τα νερά του με τα νερά της πηγής Αρέθουσας στις Συρακούσες. Ο μύθος συμβολίζει την εξάπλωση του ευβοϊκού αποικισμού δια της Μεσογείου από τη Δύση στην Ανατολή.
      Στις πηγές της Αρέθουσας υπήρχε η λίμνη της θεάς Αρέθουσας, το άλσος της θεάς ΄Αρτεμης που προστάτευε τη Χαλκίδα και δίπλα ο ναός της θεάς Αφροδίτης. Επομένως ήταν τόπος ιερός, τέμενος λατρείας πολλών θεοτήτων και μάλιστα της Αρέθουσας.
      Γύρω από τη θέση αυτή, με τα άφθονα νερά, την υπήνεμη θέση και το ήσυχο λιμάνι της ίσως να ιδρύθηκε κατά την πανάρχαια εκείνη εποχή ο πρώτος οικισμός της Χαλκίδας των αρχαίων “Αβών”, που οι κάτοικοί της ήρθαν από τις ΄Αβες Φωκίδας, οι Άβαντες. Πιθανόν όταν ήρθαν στην Εύβοια να μετέφεραν και το μαντείο του θεού Απόλλωνα στη νέα τους πατρίδα.
     Όσοι έπιναν από το νερό της, όπως αναφέρει ο χρησμός του μαντείου των Δελφών προς τους Μεγαρείς, που ρώτησαν ποιας χώρας οι άνδρες είναι άριστοι: “Θεσσαλικό άλογο, Σπαρτιάτισσα  γυναίκα και άνδρες που πίνουν το νερό από την ιερή Αρέθουσα”. Ο χρησμός του μαντείου κατά τον Διόνυσο τον περιηγητή, θέλει να δείξει την ανδρεία και την αξιοσύνη των Χαλκιδέων, που οφειλόταν στο θαυματουργό νερό της πηγής Αρέθουσας που έπιναν.
    Το νερό της δεν είναι εντελώς πόσιμο, είναι γλυφό και αλκαλικό. Από αυτήν αρδευόταν όλη η αρχαία πόλη, καλύπτοντας τις ανάγκες των κατοίκων της.
    Ανατολικά της Χαλκίδας υψώνεται το βουνό “βαθροβούνι” που ταυτίζεται από μερικούς με το αρχαίο “Κάνηθος”. Στην κορυφή του ήταν η ακρόπολη της Χαλκίδας, που σώζονται ισχνά λείψανα. Με την κατασκευή δρόμων, νέων σπιτιών και τη λειτουργία των λατομείων, το τοπίο της περιοχής άλλαξε ριζικά. Σώζονται μόνο έξω από την εκκλησία του Αγίου Στεφάνου μερικές βαθμίδες (σκαλοπάτια) από την κλίμακα που οδηγούσε στο αρχαίο νεκροταφείο και την αρχαία ακρόπολη. Βρέθηκαν όστρακα της αρχαίας εποχής, καθώς και τάφοι κλασσικής εποχής. Η βορειοανατολική του Βαθροβονίου είναι γεμάτη από όστρακα των κλασσικών χρόνων. Κοντά στη λίμνη βρέθηκε το 1900 αρχαίο γυμνάσιο με ωραιότατο ψηφιδωτό, που εικόνιζε γυμναστή με μερικούς πυγμάχους και παλαιστές. Κοντά σ’ αυτό το λουτρό πιθανόν να ήταν το Γυμνάσιο, που αναφέρεται από τον Πλούταρχο κι είχε αφιερωθεί στον Ηρακλέα και αργότερα στον Φλαμίνινο. Υπήρχε δε προς το ενετικό υδραγωγείο ναός της θεάς Ίσιδας.
    Λίγο βορειότερα της πηγής, κοντά στις καμάρες, βρέθηκε μαρμάρινη πλάκα με την επιγραφή: “Αρχηγέτις Χαλκίς” για τιμή της νύμφης Χαλκίδας, θυγατέρας του ποταμού Ασωπού, που γι αυτήν είχε κατασκευαστεί ναός, τέμενος και στοά.
     Ανατολικά της πηγής κοντά στη θάλασσα είχε επισημανθεί αρχαία οδός για την Ερέτρια και πλήθος τάφων λαξευμένων μέσα στους βράχους, που καταστράφηκαν κατά τη διάνοιξη νέας οδού, καθώς και θεμέλια αρχαίου ναού μαζί με ιωνικό κιονόκρανο.
                                                                                   
Το παραπάνω άρθρο, φιλοξενείται στο 2ο τεύχος της εφημερίδας μας.

Written by Κωνσταντίνος Φρυγανιώτης





  • play_circle_filled

    Alonaki Web Radio
    "τ' Αλω" Ραδιόφωνο

play_arrow skip_previous skip_next volume_down
playlist_play