Από την παλιά…. στη σημερινή Χαλκίδα.
Επιμέλεια-φωτογραφίες: Δήμητρα Πασιώτου- Κούκουρα
Σε αυτό το τεύχος παραθέτουμε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Αδαμαντίου Σάμψων για την αρχαία Χαλκίδα, τόμος I, Τοπογραφία – Ρυμοτομία, σελ 57, το οποίο αναφέρεται στην αρχαία Χαλκίδα.
ΝΑΟΙ – ΙΕΡΑ – ΔΗΜΟΣΙΑ ΚΤΗΡΙΑ
Στο Μουσείο Χαλκίδας έχουν συγκεντρωθεί κατά καιρούς αγάλματα και άλλα ευρήματα που προέρχονται από το χώρο της αρχαίας πόλης. Το άγαλμα του Ερμή, ένα αγαλματίδιο της Αρτέμιδος, ένα άλλο του Απόλλωνακαθώς και ο μαρμάρινος τρίποδας, που ήταν αφιερωμένος στον Απόλλωνα Δελφίνιο, δείχνουν ότι αρκετά ιερά βρίσκονταν στην περιοχή μεταξύ Αι Γιάννη και Καμάρες, όπου τοποθετείτε η αρχαία αγορά .Συγκεκριμένα, ο τρίποδας προέρχεται από μια θέση νότια του λόφου του Αι Γιάννη, όπου πρόσφατα βρέθηκε αποθέτης με πολλά χάλκινα αναθήματα .Μάλλον κάπου εδώ πρέπει να αναζητήσουμε το Δελφίνιο(;) που αναφέρει ο Πλούταρχος.(Βίοι Παράλ. 1,2.16) (
Βέβαιη είναι η ύπαρξη ιερού της νύμφης Αρέθουσαςκοντά στις ομώνυμες πηγές. Η λατρεία της συνεχιζόταν μέχρι τον 3ο αιώνα μ.χ.(Αθήναιος, Πλίνιος). Οικοδομικό υλικό από το ιερό αυτό βρίσκεται κοντά στις πηγές σήμερα. Επίσης, φημολογείται η ύπαρξη ψηφιδωτού, που σήμερα καλύπτεται από λάσπη και νερά και είναι αδύνατο να αποκαλυφθεί.
Ο Παπαβασιλείου ταύτισε με ναό της Ίσιδος ένα κτίριο που ανέσκαψε μεταξύ της πηγής της Αρέθουσας και της θέσης Καμάρες. Ένα άλλο ιερό πρέπει να βρίσκεται στις Εργατικές Κατοικίες, όχι μακριά από τις Καμάρες.
Έξω από την πόλη βρισκόταν ο σπουδαίος ναός του ΟλυμπίουΔιός γνωστός από επιγραφή. Απ’ αυτόν προέρχονται μεγάλα δωρικά κιονόκρανα και άλλο υλικό που κατά καιρούς έχει βρεθεί στο ύψωμα επάνω από την εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας.
Αν δεχθούμε ότι η Αγορά βρισκόταν κοντά στο λιμάνι (όρμος Αγ.Στεφάνου) όλα τα δημόσια οικοδομήματα, όπως η «ακμαίων στοά» και το Πυρσόφιον,θα περιλαμβάνονταν μέσα σ’ αυτήν. Η περιοχή που δεν έχει οικοδομηθεί μεταξύ των Καμάρων και της παραλίας πρέπει να κρύβει κάποια σημαντικά οικοδομήματα. Σε οικόπεδα του τομέα Θ έχουν βρεθεί σημαντικά κτήρια με πλακόστρωτα, που πιθανώς μπορούν να χαρακτηρισθούν δημόσια.
Το Γυμνάσιο που οι Χαλκιδείς αφιέρωσαν στο Ρωμαίο Φλαμινίνο πρέπει να βρισκόταν μέσα στην αρχαία πόλη. Δεν μπορεί να ταυτιστεί όμως με το Γυμνάσιο ή Παλαίστρα που έσκαψε ο Παπαβασιλείου το 1900, γιατί το τελευταίο χρονολογείται σε υστερορωμαϊκούς χρόνους.
Ένα στάδιο βρισκόταν μακριά από τη σημερινή πόλη, δίπλα στο δρόμο που οδηγεί στο χωρίο Αφράτι.
Σώζονται κερκίδες λαξευμένες στο βράχο και ερείπια κάποιου κτηρίου. Με αυτό συνδέεται ασφαλώς η επιγραφή του Μουσείου της Χαλκίδας, που βρέθηκε στην ίδια θέση και αναφέρει αγώνες προς τιμή του Ηρακλή. Ίσως πρόκειται για το Γυμνάσιο που είχε αφιερωθεί στον Φλαμίνιο και στον Ηρακλή. Σε μικρή απόσταση προς τα ΒΑ εντοπίστηκαν τελευταία πολλά οικοδομικά λείψανα (κιονόκρανα, σπόνδυλοι) που προέρχονταν από κάποιο σπουδαίο κτήριο, αλλά δε διενεργήσαμε περαιτέρω έρευνα. Ίσως ανήκουν σε κάποιο στωϊκό κτήριο που πιθανώς είχε σχέση με το Γυμνάσιο – Στάδιο.
Ο Ηρακλείδης ο Κρητικός που είδε τη Χαλκίδα στο β’ μισό του 3ουπ.χ. αιώνα, σε μια εποχή ακμής, αναφέρει ότι η πόλη είχε βλάστηση, πολλά νερά, γυμνάσια, στοές, θέατρα, καλλιτεχνήματα και ονομαστή αγορά. Μόνο που την αγορά, που είχε τρείς στοές, την τοποθετεί στον Εύριπο.Φαίνεται ότι την ελληνιστική εποχή η εμπορική δραστηριότητα μετατοπίζεται προς τη γέφυρα, όπου βρισκόταν ένα από τα δυο λιμάνια της πόλης. Η κύρια αγορά της πόλης θα βρισκόταν στον όρμο του Αγ. Στεφάνου. Η άνοδος της θαλάσσιας στάθμης πρέπει να έχει καλύψει σημαντικά κτήρια του λιμανιού.
Από την επιγραφή IG XII 9,97 μαθαίνουμε για επισκευές δημόσιων κτιρίων το 358 – 359 μ.χ. στη Χαλκίδα.. Συγκεκριμένα πρόκειται για μια πομπική στοά και εξέδρα που θα βρισκόταν στο χώρο της αγοράς της πόλης κοντά στο λιμάνι του Αγ. Στεφάνου .
Όσο για τα θέατρα της Χαλκίδας μέχρι σήμερα δε γνωρίζουμε τη θέση τους. Μια πληροφορία του Παπαβασιλείου αναφέρει εδώλια θεάτρου στις ΒΔ υπώρειες του Βαθροβουνιου, νότια του λόφου Καλλιμάνη.
(Καλό θα ήταν τα σχολεία να επισκέπτονται το Μουσείο της πόλης μας και να γνωρίζουν από κοντά το πολιτισμό μας).
Το παραπάνω άρθρο, φιλοξενείται στο 14ο τεύχος της Εφημερίδας μας.
