ΑΛΗΣΜΟΝΗΤΑ ΕΘΙΜΑ……
Αργυρόπουλος Βασίλης
«Βάι, βάι το βα’ί’ον, δος κερκέλ ‘ κ’ έπαρ βα’ί’ον
Και τα΄απάν την Κερεκήν τρώγω βούτορον και ψωμίν»
«Των Βα’ί’ων-βα’ί’ων και ‘ς σ’ εμέτερον το χωρίον,
Εύρα καλόν κορίτσ’ και ας σο πόι σ’ και άλλο καλλίον»
Στον Πόντο η έντονη θρησκευτική δραστηριότητα άρχιζε την Κυριακή των Βαϊων, για να θυμίσει ότι ο κόσμος υποδέχθηκε τον Χριστό «μετά Βαϊων και κλάδων». Οι νοικοκυρές έβαζαν τα Βάγια στο εικονοστάσι και τα χρησιμοποιούσαν στο φαγητό (μαγειρεμένο ψάρι).
Τα παιδιά πήγαιναν με τα καλάθια στα σπίτια και μάζευαν κερκέλια (νηστίσιμα κουλούρια περασμένα σε σπάγγο ),κολόθε (μικρά ψωμάκια ), ωβά (αυγά ) κ.α.
Την Καθαρά Δευτέρα κρεμούσαν στο νταβάνι μια πατάτα ή ένα κρεμμύδι και επάνω κάρφωναν επτά φτερά. Κάθε εβδομάδα αφαιρούσαν κι από ένα φτερό. Όταν τελείωναν τα φτερά ερχόταν το Πάσχα. Αυτό το έθιμο ονομαζόταν «κουκαράς». Το χρησιμοποιούσαν δε ως φόβητρο για τα παιδιά να μη ζητήσουν φαγητά μη νηστίσιμα (κουκαράς=κόρακας).
Τη Μεγάλη Εβδομάδα εντείνονταν η νηστεία και ο εκκλησιασμός και απαγορευόταν να ταβίζουν (=μαλώνουν) τα ανδρόγυνα. Η Μεγάλη Δευτέρα ήταν αφιερωμένη στις δέκα Παρθένες. Τη Μεγάλη Τρίτη ψάλλεται το τροπάριο της Κασσιανής. Τη Μεγάλη Τετάρτη ο παπάς έκανε ευχέλαιο στα ποντιακά σπίτια για τον εξαγνισμό των ατόμων από τις αμαρτίες.
Υπάρχει ένας μύθος για τη Μεγάλη Πέμπτη που λέει ότι ο Χριστός κυνηγημένος από τους διώκτες του έφτασε σε μια ελιά κλαίγοντας. Τα δάκρυά του πότισαν τις ρίζες της ελιάς. Η ελιά τότε έγειρε ,τον σκέπασε και δεν έγινε αντιληπτός. Στον Πόντο έβαφαν τόσα αυγά όσα ήταν και τα μέλη της οικογένειας. Το πρώτο αυγό ήταν για την εικόνα της Παναϊας (Παναγία).Εθεωρείτο θεραπευτικό γιατί περικλείει μέσα του το σπέρμα της ζωής και συμβολίζει το αίμα του Χριστού. Τα ευχελιασμένα καλάθια (με τσουρέκια ,αυγά, αλάτι, λάδι κ.α ) τα πήγαιναν το βράδυ στα 12 Ευαγγέλια. Το τσουρέκι που είναι η εξέλιξη του πασχαλινού ψωμιού έφερνε δύναμη στα σπίτια. Τα τσόφλια των αυγών τα έριχναν στις ρίζες των δένδρων για να καρπίσουν.
Τη Μεγάλη Παρασκευή οι κοπέλες στόλιζαν τον Επιτάφιο τραγουδώντας τα Πάθη του Χριστού. Στα σταυρολούλουδα αυτά απέδιδαν θαυματουργές ιδιότητες φτιάχνοντας ακόμη και φάρμακα.
Το Μεγάλο Σάββατο στόλιζαν την Εκκλησία με κλαδιά δάφνης. Τσούγκριζαν τα κόκκινα αυγά και πυροβολούσαν για να φοβηθεί ο Άδης και ν’ αφήσει το Χριστό ν’ ανέβει στους ουρανούς . Τουφέκιζαν το ομοίωμα του Ιούδα και το έκαιγαν. Έκαιγαν επίσης και τη δάφνη ως το καταραμένο δένδρο όπου κρεμάστηκε ο Ιούδας .Πήγαιναν στα σπίτια με τις αναμμένες λαμπάδες και τις έσβηναν στο αλεύρι.
Η ημέρα της Λαμπρής έφερνε χαρά και συμφιλίωση σε πλούσιους και μη , που συγκέντρωναν διάφορα αγαθά για τους φτωχούς και τους αρρώστους. Στην πλατεία του χωριού η Ποντιακή μούσα μας διασκεδάζει….
Τ’ Απρίλ’ τ’ άνθε εμύριζαν, τ’ Απρίλ’ τ’ αρνόπα κράζ’ νε
Τα πρώτα φύλλα εφύτρωσαν πρασίντζαν τα χορτάρε
Ευλογημένο κ ‘ έμορφο τ ‘ εμέτερον το στόλι
Ευλόγησεν ατό ο Χριστόν και οι 12 Αποστόλοι.
Το σουβλιστό αρνί δεν συνηθιζόταν στον Πόντο. Αυτό το έθιμο μεταφέρθηκε από τους Ιουδαίους. Ήταν σύμβολο καθαρά Ελληνικό από την προχριστιανική παράδοση.
Τα έθιμα του Πάσχα τελείωναν με τα ταφικά έθιμα. Την Κυριακή του Θωμά ανακαλούσαν στη μνήμη τους τα χαμένα τους πρόσωπα πηγαίνοντας στα μνήματα με ρακί και κρασί. Έτρωγαν, έπιναν και άκουγαν λύρα. Αυτό το έθιμο τηρείται ακόμη και σήμερα σε μερικές περιοχές (Σούρμενα Αθηνών, Κιλκίς , Σέρρες , Νάουσα ).
Το παραπάνω άρθρο, φιλοξενείται στο 27ο τεύχος της εφημερίδας μας.