ΧΕΛΙΔΟΝΙΣΜΑΤΑ
Πέτρος Ρέτσας-Μιχάλης Μπαρώνος
Σε πολλές περιοχές της χώρας μας ( ‘Ήπειρος, Μακεδονία, Θράκη, Δωδεκάνησα και αλλού) την 1η Μαρτίου ή στις 21 Μαρτίου τα παιδιά τραγουδάνε τα χελιδονίσματα, ένας είδος κάλαντα που έχει τις ρίζες του στην αρχαία Ελλάδα. Δείγμα ποιητικού λόγου χελιδονίσματος στην αρχαία Ελλάδα είναι το παρακάτω:
“‘Ηλθ’ ήλθε η χελιδών,
Καλάς ώρας άγουσα,
Καλούς ενιαυτούς,
Επί γαστέρι λευκά
Κηπί νώτα μέλαινα”.
Οι χελιδονιστές (τα παιδιά που τραγουδούσαν τα κάλαντα) κρατώντας ένα ομοίωμα χελιδονιού “τη χελιδόνα” που τη στόλιζαν με φύλλα κισσού, διάφορα ανοιξιάτικα λουλούδια και κουδουνάκια καλωσορίζουν τα χελιδόνια που φέρνουν την άνοιξη και την ευημερία. Παλιά οι νοικοκυρές έδιναν στους χελιδονιστές λάδι, κρασί, αλεύρι, σιτάρι, αυγά και ελάχιστες φορές χρήματα. Αυτοί με τη σειρά τους προσέφεραν όλα τα καλά που είχαν μαζέψει στην εκκλησία.
“Ίδε το έαρ το γλυκύ
πάλιν επανατέλλει,
φέρον υγείαν και χαράν
και την ευημερίαν”.
Το δίστιχο αυτό έχει ηλικία πάνω από 11 αιώνες και ήταν άσμα ευχετήριον για το Βυζαντινό αυτοκράτορα και το έλεγαν στη διάρκεια των ανοιξιάτικων ιππικών αγώνων. Παλαιότερα τα χελιδονίσματα λέγονταν την πρώτη μέρα του χρόνου (πρώτη μέρα του χρόνου ήταν η Πρωταπριλιά) και σχετίζονταν με δρώμενο μαντικού, μαγικού και λατρευτικού περιεχομένου.
Τα χελιδονίσματα στις μέρες μας όπως είπαμε τα συναντάμε σε πολλές περιοχές της πατρίδας μας με διάφορες παραλλαγές. Μία απ’ αυτές είναι και η παρακάτω:
Ήρθε, ήρθε η χελιδόνα
Ήρθε κι άλλη μεληδόνα,
Κάθησε και λάλησε,
Και γλυκά κελάδησε:
“Μάρτη, Μάρτη μου καλέ,
Και Φλεβάρη φοβερέ,
Κι αν φλεβίσης κι αν τσικνίσης,
καλοκαίρι θα μυρίσεις….”
Και η χελιδόνα, με τη μαύρη ράχη και την άσπρη κοιλιά, ξεκινώντας από την ειδωλολατρική Ελλάδα και πετώντας ασταμάτητα από άνοιξη σε άνοιξη για αιώνες ολόκληρους πέρασε από το Βυζάντιο και συνεχίζοντας το ταξίδι της έφτασε μέχρι τις μέρες μας και κελαηδά ακόμα…
Το παραπάνω άρθρο άρθρο, φιλοξενείται στο 6ο τεύχος της εφημερίδας μας.
