Το δημοτικό τραγούδι και η λαμπρή
Έλσα Γιασεμάκη
Η Ανάσταση του Χριστού ήταν ό,τι καλύτερο μπορούσε να συνοδεύσει τη χαρά των ανθρώπων, για την ανακαίνιση της δημιουργίας:
«Πάσχα το τερπνόν
Πάσχα Κυρίου Πάσχα
Πάσχα πανσεβάσμιον ημίν ανέτειλεν»…
Αναγγέλλει ο εκκλησιαστικός υμνωδός αλλά και εμείς τραγουδάμε το αντίστοιχο:
«Σήμερα Χριστός ανέστη
και στους ουρανούς ευρέθη.
Σήμερα και οι παπάδες
λειτουργούν σαν δεσποτάδες.
Σήμερα και τα κορίτσια
στέκονται σαν κυπαρίσσια.
Σήμερα τα παλικάρια
στέκονται σαν τα βλαστάρια.
Σήμερα οι παντρεμένες
είναι λαμπροφορεμένες…»
Η ψυχική και πνευματική χαρά από το θρησκευτικό γεγονός της Αναστάσεως, συναντήθηκε με την φυσική αγαλλίαση της εποχής και δημιουργήθηκε το Ελληνικό Πάσχα. Όπως είναι γνωστό έχουμε τρεις Αναστάσεις:
Η πρώτη είναι προαναγγελτική του Μ.Σαββάτου, η κυρίως Ανάσταση είναι στις 12 την νύχτα ή το χάραμα της Κυριακής, που γίνεται σε κάποιες περιοχές της χώρας και η δεύτερη Ανάσταση που γίνεται το απόγευμα της Κυριακής, δηλαδή, ο επερινός της Αγάπης. Η μέρα αυτή ενώνει επίγεια και ουράνια. Είναι ανάσταση ψυχών και σωμάτων. Είναι «Λαμπρή» όπως δίδαξε η εκκλησία. Λέμε σήμερα όλοι «λαμπροφορούν» ή «λαμπρατζεριάζουν», όπως λένε στην Κρήτη. Ένας Θερμιώτικος συρτός μας λέει:
«Ωραία που’ ναι την Λαμπρή που δένουνε τις κούνιες.
Μέσα στη κούπα κάθεται μια άσπρη περιστέρα,
και ανοίγει τις φτερούγες της για να μας κάνει αέρα.
Κουνήσου και λυγίσου να πέσουν τ’ άνθη σου,
να μαραθεί η καρδιά στο και το χειλάκι σου…»
Στα χωριά της επαρχίας Φαναρίου (σημερινής Ολυμπίας) μετά την ακολουθία της Αγάπης χορεύονται τα «Λαμπροκύριακα». Είναι πατροπαράδοτο έθιμο με τον παλαιό χορό της βροχής που είναι απαραίτητη ετούτο τον καιρό. Κύκλωναν την εκκλησία όλοι μαζί και χόρευαν παρακαλώντας τον αναστάντα Χριστό να βρέξει για να «ψωμώσουν» τα στάρια, λέγοντας:
«Μα’ ρθαν τα Λαμπροκύριακα, μα’ ρθαν τα λαμπρογιόρτα.
Ας βρέξει ο Μάρτης δυο νερά και ο Απρίλης πέντε-δέκα.
να ιδείς τα κοντοκρίθαρα πως καβαλάν τους φράχτες,
Να ιδείς και τις αρχόντισσες πως τριπλοπροσκυνούνε…»
Στο παρακάτω παπτικό κείμενο κάνουν την έναρξη του χορού δυο «οφικκιάροι», δηλαδή άνθρωποι του καθήκοντος: «Ο πριμικύριος και ο Οικονόμος» (είναι τίτλοι και αξιώματα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας). Πριμικύριοι είναι οι προϊστάμενοι της τάξεως στην επισκοπική εκκλησία και οι οικονόμοι είναι οι αρχηγοί του οίκου:
«Τούτη τη μέρα σήμερα πέφτει το χρόνο μία.
Μοιάζεις που σέρνεις το χορό σαν το πουλί στον ουρανό.
Ο πριμικύρης είπε το…
Γυναίκες, άντρες στο χορό
Ακούστε το τι λέει ο νόμος θα χορέψει και ο οικονόμος.»
Στην Ρούμελη ακούμε και τραγούδια του Αϊ-Γιώργη. Όταν το Πάσχα πέσει πριν τη γιορτή που γιορτάζεται κανονικά, όταν όμως πέσει μετά το Πάσχα τραγουδούν:
«Τώρα ο Απρίλης και η άνοιξη τώρα Χριστός Ανέστη,
τώρα στολίζει ο Θεός τη γη με εννιά λογιών λουλούδια.
Στολίζει εμένα η μάνα μου με εννιά λογιών αρμάτες.
Με έντυνε με στόλιζε να πάω στο πανηγύρι,
με στέλνει και στην εκκλησιά τ’ αφέντη, τ’ Αϊ-Γιώργη…»
Στην Μακεδονία έχουν προνοήσει και για τους φυλακισμένους:
«Τίνος μανούλα θλίβεται τίνος μανούλα κλαίει,
Του Ντούλα η μάνα θλίβεται του Ντούλα η μάνα κλαίει.
Σήμερα Ντούλα μ’ πασχαλιά σήμερα πανηγύρι.
Σήμερα αλλάζουν οι γαμπροί και οι πεθερές τις νύφες
και συ Ντούλα μ’ στη φυλακή στα πάρσινα μπουντρούμια.
Είναι βαριά τα σίδερα βαριά βαλαντωμένα…»
Και τέλος ένα κρητικό τραγούδι της Λαμπρής:
«Χριστός Ανέστη κοπελιά και έλα να φιληθούμε
και βάστα ε στα χέρια σου κλήμα να βλογηθούμε.
(τότε τα στέφανα τα έφτιαχναν από κλήματα).
Το παραπάνω άρθρο, φιλοξενείται στο 2ο τεύχος της εφημερίδας μας.
