menu Home
Χωρίς κατηγορία

Κωνσταντίνος Φρυγανιώτης | 7 Μαρτίου 2015

ΤΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΒΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΛΑΜΠΡΗΣ…

Αποστολίνα Χαλίλη

   Οι γιορτές του Πάσχα είναι άμεσα συνδεδεμένες με τον χορό. Σε πολλά μέρη της Ελλάδας το «Χριστός Ανέστη» λέγεται και με το σώμα, με πατροπαράδοτα χορευτικά δρώμενα τα οποία έχουν μεγαλύτερη σχέση με τη λατρεία του Θεού παρά με τη διασκέδαση. H λατρευτική αυτή σχέση του ανθρώπου με τον Θεό εκφραζόταν από την αρχαιότητα ακόμη με τελετουργίες που είχαν σχέση με τις αρμονικές κινήσεις του σώματος. Αν και το Πάσχα προέρχεται από την εβραϊκή λέξη «πέρασμα», οι αναφορές του στην αρχαιοελληνική θρησκεία είναι προφανείς στους παραδοσιακούς ελληνικούς χορούς. «Αν θέλουμε να κάνουμε μια αναφορά στην αρχαιοελληνική θρησκεία μπορούμε να μιλήσουμε για τα εν άστει Διονύσια, τα οποία τοποθετούνται στην εποχή που γιορτάζεται σήμερα το Πάσχα» σχολιάζει η Μάγδα Ζωγράφου, αναπληρώτρια καθηγήτρια χορού στο ΤΕΦΑΑ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. «Σήμερα οι γιορτές αυτές προσφέρουν μια ευκαιρία έκθεσης και ενίσχυσης της τοπικής και θρησκευτικής ταυτότητας. H τέλεσή τους διαρκεί συνήθως ένα τριήμερο.Συνήθως ηγούμενος του χορού είναι ο ιερέας, δένοντας με αυτόν τον τρόπο την κοινωνική με τη θρησκευτική ζωή» σημειώνει. «Το γεγονός ότι οι χοροί έχουν συνδεθεί με το Πάσχα έχει να κάνει και με το χριστιανικό εορτολόγιο. Δείχνει επίσης πόσο σημαντικές είναι οι στιγμές τις οποίες ψάχνουμε για να αγκιστρωθούμε: το Πάσχα συμπίπτει με το απόγειο της ανάπτυξης της φύσης. Στον ευρωπαϊκό χώρο το γεγονός αυτό συνδέεται με τη συγκομιδή του σιταριού» συμπληρώνει η Λίλη Αντζακα, λαογράφος και επιστημονική σύμβουλος του Λυκείου Ελληνίδων.
«Οι λατρευτικοί χοροί του Πάσχα μπορούν να θεωρηθούν μια ιδιαίτερη κατηγορία  χορών, που αποτελεί έναν τρόπο εθιμικής λατρείας, καθώς κι ένα μέσο έκφρασης λαϊκής θρησκευτικής πίστης για την επίτευξη των λατρευτικών σκοπών» τονίζει ο Κοινωνιολόγος Κώστας Σαχινίδης. «Από τα χαρακτηριστικά ορισμένων τέτοιων χορών διαφαίνεται καθαρά ότι εμπεριέχουν αρκετά στοιχεία της αρχαίας ειδωλολατρικής τελετουργίας. Κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες κι αργότερα, εκφράστηκε μεγάλη αντίθεση απ τους Πατέρες της Εκκλησίας,παρ’ όλα αυτά οι χοροί συνέχισαν διαχρονικά να χορεύονται στο περιθώριο της χριστιανικής λατρείας».

ΜΠΡΟΣΤΑ Ο ΠΑΠΑΣ…

   Ο χορός του Πάσχα, ο οποίος γίνεται μετά την απόλυση στον αυλόγυρο της Εκκλησίας ενέχει πολλή ιεροπρέπεια με τον ιερέα προεξάρχοντα του χορού και τους ενορίτες ακολουθώντας κατά ηλικία και τραγουδώντας ειδικά με την περίσταση τραγούδια. Στη Kύρινθο  της Εύβοιας “χορεύουν γύρω από την εκκλησία, τραγουδώντας :«Σήμερα Χριστός Ανέστη και στους ουρανούς ευρέθη, σήμερα τα παλληκάρια στέκονται σαν τα βλαστάρια..« ενώ στο Γυμνότης Εύβοιας πάλι στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας μετά την «αγάπη» τραγουδούν : «όλοι πάνε για το Χριστό…» 
   Ενώ στο Αλιβέρι Ευβοίας αναβιώνει πλέον ο χορός της καμάρας, που χορεύεται στην πλατεία, με το γνωστό τραγούδι του γεφυριού της Άρτας και την θυσία της γυναίκας του πρωτομάστορα, το οποίο λέγεται ότι υιοθέτησαν οι ντόπιοι από Ηπειρώτες μάστορες που δούλευαν τα παλιά τα χρόνια στην περιοχή τους.
   ΕΘΙΜΑ-“ΑΔΕΛΦΟΠΟΙΪΑ” Την Κυριακή του Πάσχα, μία μέρα που τόσο φανερά εκδηλώνεται η χριστιανική αγάπη, συνήθιζαν άλλοτε να συνάπτουν και την σχέση της αδελφοποιϊας, η οποία ανυψώνει τη φιλία σε δεσμό αδελφικής αγάπης.
   ΟΙ ΚΟΥΝΙΕΣ Οι κούνιες, τις οποίες κρεμούν από τα δένδρα, αποτελούν αρχαίο έθιμο που γίνεται κάθε Κυριακή του Πάσχα και θυμίζουν την “αιώρα” των Αθηναίων παρθένων κατά τα Ανθεστήρια, μια από τις λαϊκότερες γιορτές, η οποία γιορταζόταν στις αρχές της άνοιξης. Με τις κούνιες τραγουδιούν…
   Στην Αιανή Κοζάνης οι Λαζαρίνες, αποκλειστικά ανύπαντρες κοπέλες, φορούν λουλουδένια στεφάνια στο κεφάλι, χωρίζονται σε ομάδες κατά ηλικίες και χορεύουν πριν από τη λειτουργία των Βαΐων γύρω από την εκκλησία το τραγούδι «Ολη η Σαρακοστή και μια μέρα του Βαϊού…». Μετά τη λειτουργία στήνεται ο Τρανός χορός των Βαΐων με καθολική συμμετοχή των γυναικών και τη γηραιότερη να ηγείται.
   Στα Μέγαρα κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του M. Σαββάτου οι παπάδες μαζί με τους ψάλτες χόρευαν μέσα στην εκκλησία το «Ανάστα ο Θεός», ενώ η Λαμπρή Καμάρα, μια μοναδική μορφή τράτας, χορεύεται στα Μέγαρα την τρίτη ημέρα του Πάσχα προς τιμήν του Αϊ-Γιάννη του Γαλιλαίου, που σήμερα αποκαλούν «Αϊ-Γιάννη χορευταρά».

   Πολλοί είναι και οι πασχαλινοί χοροί που συνδέονται με την Ελληνική Επανάσταση, καθώς ορισμένοι από αυτούς διαμορφώθηκαν σε φορείς εθνικής συνείδησης. «Οι ανοιξιάτικοι χοροί χορεύονταν πολλές φορές χωρίς όργανα. Ετσι η κοινότητα αναφερόταν με το τραγούδι σε πολλά θέματα που την αφορούσαν, από την καθημερινότητά της» σχολιάζει η κυρία Αντζακα. Στα Ρουσάλια π.χ., που γίνονται την δεύτερη μέρα του Πάσχα στα Μέγαρα Αττικής και συνοδεύονται από χορευτικά δρώμενα, μια ομάδα από τρία ή τέσσερα παιδιά πηγαίνουν στα σπίτια τραγουδώντας θέματα σχετικά με την Ελληνική Επανάσταση. Ο «Χορός των γερόντων» που χορεύεται στο προαύλιο της εκκλησίας στο πανηγύρι του Αγίου Γεωργίου στην Αράχοβα, με το τραγούδι «Το πανηγυράκι», είναι συμβολικός για τη νικηφόρα μάχη που έδωσε εκεί ο Γεώργιος Καραϊσκάκης.

   Οι κάτοικοι της Ιερισσού Χαλκιδικής τιμούν την ημέρα της σφαγής των παλικαριών τους από τους Τούρκους κάθε Τρίτη του Πάσχα με τον καγκελευτό χορό, ένα χορευτικό δρώμενο, που αναπαριστά συγκεκριμένο γεγονός που τοποθετείται χρονικά στην αρχή της επανάστασης.
Σε αρκετά χωριά της Καρδίτσας, τη δεύτερη μέρα του Πάσχα, γυναίκες και άντρες χορεύουν τον ξακουστό κλειστό χορό “τάι-τάι”, με διασταυρωμένα τα χέρια τους, σε άλλη σειρά οι γυναίκες και σε άλλη οι άντρες. Στη Δεσκάτη, η κορύφωση των πασχαλινών εθίμων επιτελείται την Παρασκευή μετά το Πάσχα, οπότε οι κάτοικοι αποχαιρετούσαν την Πασχαλιά με το λεγόμενο προβάδισμα της Πασχαλιάς και τον τρίπατο χορό “αντρομάνα”. Το δρώμενο αυτό πραγματοποιείται αδιάκοπα ως τις μέρες μας, με τη διαφορά ότι παλιότερα τα τραγούδια και οι χοροί που το συνόδευαν λέγονταν όλη την εβδομάδα της Διακαινησίμου, έως και την Παρασκευή που έστηναν την “ανδρομάνα”. Σήμερα όμως τα τραγούδια και οι χοροί περιορίστηκαν μόνο την ημέρα της Παρασκευής της Ζωοδόχου Πηγής.
   Συμπερασματικά, μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι χαρακτηριστικό γνώρισμα όλων των εθίμων του Πάσχα είναι η έντονη συμμετοχή και συμπαράσταση των πιστών στα πάθη του Χριστού. Όλοι οι άνθρωποι, νέοι και γέροι, συμπάσχουν μαζί με το Χριστό, πονούν και βιώνουν έντονα το αληθινό νόημα της Σαρακοστής και της Μεγάλης Εβδομάδας με τις αυστηρές νηστείες και την αθρόα παρακολούθηση των ακολουθιών των Παθών. Ταυτόχρονα όμως, προσδοκούν την Ανάσταση, η οποία θα τους λυτρώσει και θα τους καθάρει. Η αγαλλίαση και η χαρά τους για την Ανάσταση του Χριστού, με το νικητήριο μήνυμα κατά του θανάτου, διαφαίνεται στα βαρελότα που ακούγονται το βράδυ του Μ.Σαββάτου και στα τραγούδια και τους χορούς που λαμπρύνουν όλη την εβδομάδα που ακολουθεί μετά την Ανάσταση.  

   Φυσικά η καταγραφή αυτών των χορών δεν τελειώνει εδώ και δε θα μπορούσε να εξαντληθεί σε μια σελίδα της εφημερίδας μας. «Οι περισσότεροι από αυτούς δεν χορεύονται πλέον ή πάνε να εκλείψουν. Η διαδικασία της απομυθοποίησης και του εξορθολογισμού, που είναι αποτέλεσμα της δυναμικής και οικονομικής εξέλιξης, οδήγησε στη μείωση της λειτουργίας τους….» σημειώνει ο κ. Σαχινίδης.   

Το παραπάνω άρθρο, φιλοξενείται στο 14ο τεύχος της εφημερίδας μας.                                        

Written by Κωνσταντίνος Φρυγανιώτης





  • play_circle_filled

    Alonaki Web Radio
    "τ' Αλω" Ραδιόφωνο

play_arrow skip_previous skip_next volume_down
playlist_play